Tijdens een proefsleuvenonderzoek bij Kasteel Doorwerth is, als ‘bijvangst’, een vuurstenen afslag gevonden in beddingafzettingen. Vuursteenspecialist dhr. M. Niekus dateert de afslag in het Midden-Paleolithicum. Dat is het middelste deel van de oude steentijd, grofweg tussen 300.000 en 40.000 jaar geleden.
De vuursteen heeft een vlekkerig uiterlijk en een kleur die wijst op een zuidelijke herkomst, waarschijnlijk uit Rijn-Maasafzettingen. De afslag is afgerond en glanzend, wat past bij vuursteen uit rivierafzettingen. Dit soort kenmerken laat zien dat het fragment al een flinke reis achter de rug heeft. De afslag werd gevonden in beddingafzettingen van de Nederrijn. Die zijn daar pas vanaf ongeveer 600 na Christus afgezet. Het is dus onwaarschijnlijk dat de afslag daar oorspronkelijk lag. Vermoedelijk is hij losgeraakt uit een oudere laag en later met rivierwater meegevoerd naar deze plek.
Onder het plangebied worden twee oudere aardlagen verwacht: de Formatie van Kreftenheye en de nog oudere Formatie van Urk. Uit de Kreftenheye zijn vaker vuurstenen artefacten uit het Midden-Paleolithicum gevonden. Die hebben meestal een zwart patina, een donkere verkleuring die ontstaat door langdurige verwering. De afslag van Doorwerth heeft een bruin patina. Dat is een bruine verkleuring op het oppervlak van de vuursteen, ontstaan door chemische processen en verwering in de bodem over een lange periode. Het bruine patina wijst op andere bodemomstandigheden dan het zwarte patina en is kenmerkend voor vuursteen uit de Formatie van Urk. Deze laag stamt uit een vroege fase van het Midden-Paleolithicum, vóór de landijsbedekking van de Saale-ijstijd, ongeveer 160.000 tot 250.000 jaar geleden.
De afslag is dus mogelijk eerst vanuit de Formatie van Urk in de Kreftenheye terechtgekomen. Daarna is hij bij een volgende verplaatsing meegenomen in de afzettingen van de Nederrijn. Als de afslag inderdaad uit de Formatie van Urk komt, gaat het mogelijk om één van de oudste archeologische vondsten van Nederland. En dat betekent ook dat hij niet is gemaakt door de Homo sapiens, die pas 40.000 jaar geleden in Europa arriveerde, maar waarschijnlijk door een Neanderthaler.
